Παρατίθεται το Δελτίο του Αργείτικου Καρναβαλιού όπως εγγράφεται στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας

ΕΘΝΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΔΕΛΤΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

1. Σύντομη παρουσίαση του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

α. Με ποιο όνομα αναγνωρίζεται το στοιχείο από τους φορείς του:

ΑΡΓΕΙΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

β. Άλλη/-ες ονομασία/ες:

ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΑΡΓΟΥΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟΥ

γ. Σύντομη Περιγραφή (έως 100 λέξεις):

Το 3-ήμερο ετήσιο Καρναβάλι, αυτός ο ευετηριακός αγερμός, λαμβάνει χώρα από την 31/12 ως και την 2/1 εκάστου έτους στο Άργος Ορεστικό του Δήμου Άργους Ορεστικού της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς. Διατηρεί πολλά στοιχεία διονυσιακού χαρακτήρα και συμπίπτει με τις Ρωμαϊκές Καλένδες. Η αρχή του ανάγεται τουλάχιστον στο 19^ο αιώνα ως μέσο διασκέδασης κατά την Τουρκοκρατία, που ξεκινά από την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς με ιδιαίτερη υποδοχή του Νέου Έτους, συνεχίζει με Παρέλαση των Παρεών την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, και ολοκληρώνεται με την Πατερίτσα- χορός εθιμικό δρώμενο μεταμφιεσμένων γυναικών την 2^α του έτους. Είναι το 1^ο Καρναβάλι της χρονιάς, μοναδικό στην Υφήλιο.

δ. Πεδίο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

□ προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις (π.χ. μύθος, παραμύθι, διήγηση κ.ά.)

□ επιτελεστικές τέχνες (π.χ. λαϊκό θέατρο, μουσική, χορός κ.ά.)

X κοινωνικές πρακτικές-τελετουργίες-εορταστικές εκδηλώσεις (π.χ. πανηγύρια, δρώμενα, γιορτές, φεστιβάλ κ.ά.)

□ γνώσεις και πρακτικές που αφορούν τη φύση και το σύμπαν (π.χ. πρακτικές για τη διαχείριση των φυσικών πόρων, όπως το νερό κ.ά.)

□ τεχνογνωσία που συνδέεται με την παραδοσιακή χειροτεχνία (π.χ. παραδοσιακές τέχνες και επαγγέλματα, όπως η αγγειοπλαστική κ.ά.)

□ άλλο (π.χ. ένα παραδοσιακό παιχνίδι)

ε. Περιοχή όπου απαντάται το στοιχείο (100 λέξεις):

Το Καρναβάλι του Άργους Ορεστικού απαντάται αποκλειστικά στην πόλη του Άργους Ορεστικού, του Δήμου Άργους Ορεστικού, περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς, Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

στ. Λέξεις-κλειδιά (50 λέξεις):

Αργείτικο Καρναβάλι, Καρναβάλι Άργους Ορεστικού, Πατερίτσα

2. Ταυτότητα του φορέα του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

α. Ποιος/-οι είναι φορέας/-είς του στοιχείου; (200 λέξεις)

· Δήμος Άργους Ορεστικού

· Επιτροπή Μαρτυρικών Χωριών και Ιστορικών Μελετών Δήμου Άργους Ορεστικού

β. Στοιχεία Επικοινωνίας

Όνομα Φορέα: Επιτροπή Μαρτυρικών Χωριών και Ιστορικών Μελετών

Διεύθυνση: :

ΤΚ:

Τηλ:

e-mail: stergiosfiliadis@gmail.com

url/ siteweb: www.argosorestiko.gr

γ. Περαιτέρω πληροφορίες για το στοιχείο:

Αρμόδιο/-α πρόσωπο/-α

Όνομα: Μαρία Παπαϊωάννου

Ιδιότητα: Μέλος Επιτροπής Μαρτυρικών Χωριών και Ιστορικών Μελετών Δήμου Άργους Ορεστικού/ Μέλος της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Δήμου Άργους Ορεστικού (ΔΗ.Κ.Ε.Δ.Α.Ο.)

Διεύθυνση:

ΤΚ:52200

Τηλ.

e-mail: maria.papaioannou001@gmail.com

3. Αναλυτική περιγραφή του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως απαντάται σήμερα (από 500 έως 1.000 λέξεις)

Ο χρόνος άφησε πολύ μικρά σημάδια στο Καρναβάλι του Άργους Ορεστικού. Η κυριότερη διαφορά είναι ότι πλέον, οι καρναβαλιστές δεν αποζητούν κανένα κέρασμα. Επίσης, έχουν εισέλθει οι στολές ως μέσον μασκαρέματος. Παρόλες τις διαφοροποιήσεις, ο αγερμικός του χαρακτήρας παραμένει αναλλοίωτος.

Απαρέγκλιτα τηρείται ο τριήμερος εορτασμός. Με γέλια, τραγούδια, και πολύ χορό οι Αργίτες και οι επισκέπτες τους αποχαιρετούν τον παλιό χρόνο, ξορκίζοντας όποιο κακό κι αν έφερε στη ζωή τους, υποδεχόμενοι το νέο δημιουργώντας αίσιους οιωνούς με την ευθυμία τους. Ο Δήμος Άργους Ορεστικού έχει από μέρες πριν φροντίσει ώστε η πόλη να ντυθεί τα γιορτινά της, να στολιστεί με μάσκες και γιρλάντες, να διαφημίσει το καρναβάλι με αφίσες και ανακοινώσεις στα ΜΜΕ και το Διαδίκτυο. Επίσης, έχει λάβει μέτρα για την αρτιότερη διεξαγωγή των εκδηλώσεων και έχει ορίσει την Κριτική Επιτροπή που θα απονείμει τα βραβεία στις καλύτερες παρέες.

Το τόσο μοναδικό χαρακτηριστικό του Αργίτικου Καρναβαλιού είναι ότι στην αρχή δεν υπήρχαν στολές. Ο κόσμος ντυνόταν με ό, τι είχε χρησιμοποιώντας την φαντασία του: τα ρούχα ανάποδα, ένα σακί, προβιές και τόσα άλλα. Τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν οι αποκριάτικες στολές, ενώ πάρα πολλοί καρναβαλιστές συνεχίζουν να τηρούν την παλιά συνήθεια. Έτσι, συνυπάρχουν η παράδοση με την εξέλιξη, και γίνεται η εκδήλωση ακόμα αστειότερη. Επίσης, η αγαπημένη μεταμφίεση είναι οι άντρες να ντύνονται γυναίκες και οι γυναίκες άντρες. Τέλος, το κύριο θέμα είναι η έντονη πολιτική σάτιρα, πολύ στοχευμένη και προκλητική, αλλά κοινά αποδεκτή από όλους, πολίτες και πολιτευτές.

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς, από νωρίς βρίσκει τους Αργίτες να ξεκινούν το μασκάρεμα και να συνεννοούνται με τις παρέες τους για την ώρα και το δρομολόγιο που θα ακολουθήσουν ώστε να γυρίσουν τις γειτονιές της πόλης για να σκορπίσουν ευχές, και να παροτρύνουν όλο τον κόσμο να ενωθεί μαζί τους καταλήγοντας στην κεντρική πλατεία. Η ευετηριακή γιορτή μεταφέρεται από τα σπίτια και τους δρόμους στην πλατεία με τους καρναβαλιστές συγκεντρωμένους να φωνάζουν και να τραγουδούν ευχές για το νέο χρόνο σε γνωστούς και αγνώστους. Στόχος είναι να υποδεχτούν μαζί το νέο έτος χορεύοντας και τραγουδώντας όλο το βράδυ με τη μουσική της παραδοσιακής ορχήστρας που έχουν καπαρώσει γι’ αυτόν τον σκοπό. Υπάρχουν ήδη στημένοι πάγκοι με κόκκινο κρασί που ρέει άφθονο και παραδοσιακές τσιγαρίδες φτιαγμένες εκείνη την ώρα για να κεραστούν όλοι ανεξαιρέτως οι καρναβαλιστές και επισκέπτες. Ο Δήμος Άργους Ορεστικού έχει φροντίσει γι’ αυτό όπως και για την μουσική. Κοντά στο χριστουγεννιάτικο δέντρο της πλατείας μία μεγάλη παρέα "κλαριντζίδων", ορχήστρας του δρόμου, που παίζουν κλαρίνο, νταούλι, ντέφι, τρομπέτα και βιολί, σε ρυθμούς παραδοσιακούς, χαρούμενους, ξεσηκώνουν τον κόσμο να χορέψει. Εκεί, κάθε μπάντα ενώνεται με την άλλη και η μουσική γίνεται δυνατότερη ώστε ο χορός και το τραγούδι γίνονται οι κυρίαρχοι της διασκέδασης. Ακούγονται όλα τα σατιρικά τραγούδια και δίνονται παραγγελίες κολλώντας ένα χαρτονόμισμα στο μέτωπό του αρχικλαριντζή. Εξαίρετη θέση κατέχουν τα σκωπτικά τραγούδια που διακωμωδούν καταστάσεις, καθώς και τα αθυρόστομα τραγούδια της περιοχής σκορπώντας ακόμη περισσότερο γέλιο. Το χαρακτηριστικότερο άσμα είναι το εξής:

«Δεν του γαμάς τη μάνα καλέ,

Άιντε, ντε

Τράβα κόρη το μπερντέ.

Κι ο μπερντές είναι κοντός

Και μαλώνει ο πεθερός

Δεν του γαμάς τη μάνα καλέ,

Άιντε, ντε

Τράβα κόρη το μπερντέ».

Μία παύση γίνεται για την αλλαγή του χρόνου που είναι μεγαλειώδης με τη ρίψη αμέτρητων βεγγαλικών, το τραγούδισμα των καλάντων του νέου έτους, την ανταλλαγή ευχών, φιλιών και αγκαλιών όλων των παρευρισκομένων μαζί σα μία παρέα. Το γλέντι συνεχίζεται ως το πρωί.

Η επόμενη μέρα, η Πρωτοχρονιά, βρίσκει τον κόσμο να ετοιμάζεται για τη μεσημεριανή παρέλαση. Είναι μία προσθήκη κατοπινών χρόνων στο αρχικό καρναβάλι. Οι παρέες ήδη έχουν ετοιμάσει τις στολές τους και τα άρματα, των οποίων το θέμα αποτελεί επτασφράγιστο μυστικό. Πρέπει να εντυπωσιάσουν την Κριτική Επιτροπή στη μάχη των βραβείων, όπως και να τραβήξουν το ενδιαφέρον του κοινού πάνω τους, για να αναλογιστούν τη σάτιρα και το θέμα της να πετύχει το σκοπό του. Νωρίς το μεσημέρι συγκεντρώνεται στην οδό Αλιάκμονος, η κάθε παρέα με τη δική της ορχήστρα να δίνει το ρυθμό και να εντείνει το κέφι. Βλέπουμε παντού να χορεύουν hippies, παλιάτσοι, καρικατούρες πολιτικών και ό, τι δημιουργεί η ανθρώπινη φαντασία πάνω σε ζητήματα επικαιρότητας. Ο μπροστάρης κρατάει ένα πλακάτ με το όνομα της παρέας και το θέμα που παρουσιάζει. Αθλητικά σωματεία, σύλλογοι και σχολεία παρελαύνουν κατηφορίζοντας τη Μ. Αλεξάνδρου προς την κεντρική πλατεία της πόλης. Οι θεατές παραταγμένοι και από τις δύο πλευρές του δρόμου απολαμβάνουν το θέαμα. Χορός από την πλευρά των καρναβαλιστών, χορός και από την πλευρά των θεατών. Μόλις φτάσουν μπροστά στην Κριτική Επιτροπή δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για να πετύχουν μερίδιο στα βραβεία. Στο τέλος καταλήγουν όλοι μαζί στην πλατεία για να γλεντήσουν άλλη μία φορά γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, όπου ανακοινώνονται τα βραβεία της παρέλασης.

Αργία είναι και η 2α του νέου έτους λόγω γιορτής ξανά. Είναι η τελευταία μέρα του καρναβαλιού αποκλειστικά για γλέντι των γυναικών, το έθιμο της Πατερίτσας. Πέρα από τις γυναίκες κάθε ηλικίας, για όλους τους υπόλοιπους η δράση έχει τελειώσει και είναι απλοί θεατές. Πιστές στο παμπάλαιο έθιμο, από νωρίς ασχολούνται με το μασκάρεμα τους και σχηματίζουν τις παρέες τους που θα βγουν να γλεντήσουν. Σημασία έχει να μασκαρευτούν ώστε να μην είναι αναγνωρίσιμες. Δεν ξεχνούν όμως το πιο σημαντικό, την πατερίτσα. Χωρίς μαγκούρα, γκλίτσα, μπαστούνι, ή οποιουδήποτε άλλου είδους βακτήρια ανά χείρας, δεν βγαίνουν από το σπίτι.

Με φωνές και τραγούδια περνάν από σπίτι σε σπίτι συγκεντρώνοντας τις φίλες τους και καθώς η παρέα μεγαλώνει δε λείπουν τα πειράγματα και τα τραγούδια. Όταν συναντήσουν άνδρα στο δρόμο τους, δήθεν του επιτίθενται με την πατερίτσα γιατί δεν έχει θέση σ’ αυτό το γλέντι. Μόλις κάθε παρέα φτάσει στην κεντρική πλατεία της πόλης ενώνεται με όσες έχουν φτάσει πιο νωρίς στο χορό που έχει ήδη στηθεί γύρω από το δέντρο που κρατά ώσπου να πέσει το σκοτάδι. Ο γυναικείος χορός είναι χαρούμενος, σατιρικός και συνάμα προκλητικός. Προσκαλεί με την χαρά του κάθε θετικό οιωνό για το νέο χρόνο. Με το σούρουπο οι παρέες διαλύονται ευχόμενες και του χρόνου να ζήσουν τόσο εύθυμες καταστάσεις.

Πιο κεφάτη Πρωτοχρονιά δεν υπάρχει πουθενά. Δεν είναι μία μέρα γιορτής αλλά τρεις. Τελείως διαφορετική από οποιαδήποτε άλλη, με το κέφι και την θετική ενέργεια στο έπακρο για να αρχίσει το νέο έτος με τους καλύτερους οιωνούς.

4. Χώρος, εγκαταστάσεις και εξοπλισμός που συνδέονται με την επιτέλεση/ άσκηση του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Την 1η ημέρα, 31η του μηνός Δεκεμβρίου, ο Δήμος Άργους Ορεστικού έχει από νωρίς το απόγευμα εγκαταστήσει γύρω από το μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο της Κεντρικής Πλατείας του Άργους Ορεστικού μεταλλικές παράγκες με πάγκους, επανδρωμένες με υπαλλήλους του δήμου, και εξοπλισμένες με εκατοντάδες κιλών χοιρινού κρέατος, καζάνια και φωτιά για να γίνουν οι τσιγαρίδες για το βραδινό γλέντι. Επίσης, στα υλικά περιέχονται και εκατοντάδες λίτρα κόκκινου κρασιού και ψωμιού που θα συνοδεύσουν τον παραπάνω μεζέ. Ο Δήμος Άργους Ορεστικού έχει μισθώσει ήδη πολύ νωρίς ορχήστρα παραδοσιακής μουσικής αποτελούμενη από κλαρίνα, τρομπέτες, βιολιά, ντέφια και νταούλια, για τη διασκέδαση του κόσμου. Και βέβαια υποχρεωτικά πρέπει να γνωρίζουν τα σκωπτικά και αθυρόστομα τραγούδια των καρναβαλιών. Εκείνο το βράδυ, με την αλλαγή του χρόνου, ρίχνονται αμέτρητα βεγγαλικά στον ουρανό του Άργους Ορεστικού πάνω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο.

Τη 2ημέρα, την Πρωτοχρονιά, η πόλη είναι έτοιμη για την παρέλαση των καρναβαλιστών. Ο κεντρικός δρόμος, η Μεγάλου Αλεξάνδρου και η Αλιάκμονος ως και την κεντρική πλατεία, κλείνει από την τροχαία για τη διευκόλυνση της παρέλασης. Μπροστά στο πνευματικό κέντρο του Άργους Ορεστικού στήνεται το βάθρο όπου θα ανέβει η Κριτική Επιτροπή για να μπορεί να κρίνει και να απονείμει τα βραβεία στους καρναβαλιστές. Υπάρχουν βραβεία διαφορετικά για τα σχολεία, για τις παρέες ή και ατομικά, με ιδιαίτερη έμφαση στην πολιτική σάτιρα. Τα βραβεία είναι συμβολικά χρηματικά ποσά.

Την 3η ημέρα, η κεντρική πλατεία είναι κλειστή για το έθιμο της Πατερίτσας. Εκεί υπάρχει ξανά η ορχήστρα των παραδοσιακών μουσικών μισθωμένη από το Δήμο Άργους Ορεστικού και το γλέντι των γυναικών.

5. Προϊόντα ή εν γένει υλικά αντικείμενα που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της επιτέλεσης/ άσκησης του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Τα υλικά αντικείμενα που προκύπτουν από την επιτέλεση του στοιχείου είναι κατ’ αρχάς οι φορεσιές. Αυτές που στους παλαιότερους χρόνους συνδύαζαν οι καρναβαλιστές μόνοι τους με ό, τι παλιό ρούχο είχαν στο σπίτι τους και ποτέ δεν ήταν ίδιες με του περασμένου χρόνου ή με του επόμενου. Οι αυτοσχέδιες ενδυμασίες ήταν και οι πιο έξυπνες, αστείες και σατιρικές. Στη συνέχεια αυτές αντικαταστάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις έτοιμες αποκριάτικες στολές που οι νέοι προτιμούν. Επίσης, τα άρματα που συνοδεύουν τους καρναβαλιστές ήταν πολύ σημαντικό κεφάλαιο του καρναβαλιού. Τα ετοιμάζουν από μήνες πριν και κρατούν επτασφράγιστο μυστικό το θέμα της ομάδας, καθώς και το «αρμάτωμα», το στόλισμα δηλαδή του τρακτέρ με την πλατφόρμα ή του φορτηγού, που φροντίζουν οι υπεύθυνοι να εξυπηρετεί τους καρναβαλιστές στην πολύωρη γιορτή και παρέλαση, δίνοντας όμως βάση πρωτίστως στην πρωτοτυπία τους. Πολλές φορές εκεί πάνω βρίσκεται και η ορχήστρα της κάθε παρέας, όταν δεν την συνοδεύει περιπατητή.

6. Ιστορικά στοιχεία για το στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (έως 700 λέξεις)

Πολύ διαφορετικό το Καρναβάλι του Άργους Ορεστικού από όσα γνωστά υπάρχουν έως σήμερα. Πρόκειται για ένα αγερμικό έθιμο που οι ρίζες του χάνονται στο βάθος του χρόνου. Η ακριβής εποχή της γέννησης του δεν είναι γνωστή, αλλά οπωσδήποτε υπάρχει στα ύστερα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εξαρχής αυτό ήταν το όνομά του: Καρναβάλι. Είναι τριήμερο και ελάμβανε χώρα από την παραμονή της νέας χρονιάς ως και τη 2α του Νέου Έτους. Έχει εμφανείς επιρροές από τη διονυσιακή λατρεία, λόγω του τρόπου που ντύνονταν και ντύνονται ακόμη οι καρναβαλιστές (με προβιές, βάψιμο του προσώπου και σώματος). Συμπίπτει ακριβώς με τις ρωμαϊκές γιορτές Καλένδες (Calendae), οι πιο σημαντικές των οποίων λάβαιναν χώρα κάθε 1η Ιανουαρίου και σηματοδοτούσαν την έλευση του νέου μήνα με γλέντια και ανταλλαγές δώρων για την ανάληψη καθηκόντων από τους άρχοντες. Δεν αφομοιώθηκε ποτέ από τον χριστιανισμό, και γι’ αυτό παραμένει σχεδόν ατόφιο.

Ανακάλυψαν οι Αργίτες τον τρόπο να γιορτάζουν τις άγιες αυτές ημέρες της πίστης τους χωρίς να μπορούν οι μουσουλμάνοι κατακτητές να αντιδράσουν. Ανέκαθεν ανδρική υπόθεση, μασκαρεύονταν ο καθένας όπως μπορούσε: έβαφαν τα μέρη του σώματός τους με κάρβουνο, σκεπάζονταν με προβιές, φορούσαν τα ρούχα τους ανάποδα, και πάντα κάλυπταν το πρόσωπό τους με μαντήλι, την τσίπα. Το πιο σημαντικό ήταν να μην είναι αναγνωρίσιμοι. Πολλοί ντύνονταν γυναίκες. Επισκέπτονταν σπίτια της πόλης για να ευχηθούν γιορτινά και περίμεναν κεράσματα και χρήματα ώστε να πληρωθεί η ορχήστρα τους, "τα όργανα", που έδινε κέφι και ρυθμό. Eξ' ου και ο αγερμικός χαρακτήρας του εθίμου. Στα σπίτια που πήγαιναν όμως οι γυναίκες ήταν μόνες, εφόσον οι άντρες ήταν καρναβαλιστές και δεν τους άνοιγαν ποτέ. Τους πετούσαν τα κεράσματα από τον πάνω όροφο. Τα τραγούδια του καρναβαλιού ήταν σατιρικά, ερωτικά, σκωπτικά. Όταν συμπληρωνόταν ο κύκλος των επισκέψεων τους κατέληγαν σε κάποιο καφενείο της πόλης που είχαν καπαρώσει νωρίτερα. Εκεί γλεντούσαν όλο το βράδυ.

Τότε, η επόμενη μέρα η Πρωτοχρονιά ήταν ήρεμη, χωρίς ιδιαίτερη διασκέδαση λόγω του ξενυχτιού της παραμονής.

Την επόμενη μέρα, 2 του μήνα ήταν η σειρά των γυναικών να γλεντήσουν στην περίφημη, μοναδική στο είδος της, Πατερίτσα. Εκείνη τη μέρα οι άντρες έμεναν στο σπίτι διαφορετικά κινδύνευαν να ξυλοκοπηθούν από τις πατερίτσες. Με ανάλογο τρόπο και με πνεύμα ελευθερίας μεταμφιέζονταν οι γυναίκες και το μεσημέρι συγκεντρώνονταν παρέες- παρέες στην πλατεία της γειτονιάς τους, ξεκινούσαν το χορό και κατευθύνονταν στην κεντρική πλατεία για να χορέψουν όλες μαζί και να γλεντήσουν τον ερχομό της νέας χρονιάς. Όμως δεν έβγαιναν από το σπίτι χωρίς την πατερίτσα, που μπορούσε να είναι οποιουδήποτε είδους μπαστούνι. "Τζιουμαλίκα" λεγόταν τα πρώτα χρόνια και χρησίμευε στην προστασία τους από τα πειραχτήρια- άντρες. Το βράδυ που έπαυαν τα όργανα σήμαιναν και το τέλος του καρναβαλιού.

Η παρέλαση των μπουλουκιών την Πρωτοχρονιά, είναι αρκετά μεταγενέστερη προσθήκη. Τη δεκαετία του ’60 αναφέρονται οι πρώτες παρελάσεις. Γεγονός είναι ότι οι παρέες την αγκάλιασαν και χωρίς να υπολογίζουν την κούραση από το ξενύχτι της περασμένης βραδιάς, παρέλαυναν την καθορισμένη ώρα επιδεικνύοντας το πρωτότυπο μασκάρεμα τους και το σατιρικό στοιχείο που το χαρακτήριζε. Στην πορεία, η παρέλαση έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του τριημέρου εορτασμού, με τις αρχές του τόπου να ενισχύουν τις παρέες οικονομικά για το καπάρωμα της ορχήστρας τους και τη βράβευση των καλύτερων παρεών στην κατηγορία τους.

Στη σύγχρονη εποχή, η πόλη στολίζεται με αφίσες, γιρλάντες χρωματιστές και μάσκες αποκριάτικες από συλλόγους της πόλης μέρες πριν. Το καρναβάλι του Άργους Ορεστικού σχεδιάζεται πολύ προσεκτικά, και διαφημίζεται από μέρους του Δήμου Άργους Ορεστικού για να διασφαλιστεί η διασκέδαση με τη διάθεση τσιγαρίδων, κρασιού, μουσικής και πυροτεχνημάτων που εγγυώνται την πιο χαρούμενη Πρωτοχρονιά. Επίσης, λόγω των δύσκολων συνθηκών που βιώνει ο τόπος κατά καιρούς, βρίσκεται στο πλάι των καρναβαλιστών ενισχύοντας με κάθε τρόπο τις παρέες για να το απολαύσουν όσο γίνεται περισσότερο και να μην απομακρυνθούν από αυτό, διατηρώντας έτσι τον θεσμό αναλλοίωτο και ζωντανό και για τις επόμενες γενιές. Έτσι, οι επισκέπτες που γλεντούν με τους Αργίτες αυξάνονται κάθε χρόνο και γι’ αυτό το λόγο έχει αρχίσει και γίνεται γνωστό ως πρωτότυπη Πρωτοχρονιά ανά στον κόσμο.

7. Η σημασία του στοιχείου της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς σήμερα

α. Ποια είναι η σημασία του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς για τα μέλη της κοινότητας/ τους φορείς του; (όχι λιγότερες από 100- όχι περισσότερες από 300 λέξεις)

Το τριήμερο καρναβάλι του Άργους Ορεστικού είναι το κυριότερο έθιμο του Δωδεκαημέρου, με τους Αργίτες να προετοιμάζονται γι’ αυτό πολύ καιρό πριν. Πρόκειται για τον καλύτερο τρόπο να γιορτάσουν το πέρασμα από τον παλιό στο νέο χρόνο ευετηριακά, αφού η μέθεξη του χορού και της κοινωνικότητας φέρνει ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο αφού ενωμένοι αντιμετωπίζουν τα πάντα αποτελεσματικότερα. Περιμένουν ανυπόμονα το ξεφάντωμα που αποτελεί απόσπαση από την καθημερινότητα και τον αναγκαστικό εγκλεισμό λόγω του δύσκολου ορεινού χειμώνα. Γλεντούν όλοι μαζί, σα μία παρέα, περιλαμβάνοντας ακόμα κάθε επισκέπτη που έρχεται από την Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς, και ακόμα περισσότερο κάθε τουρίστα που ανακαλύπτει ατελείωτο γλέντι σαν τον παλιό καλό καιρό. Είναι ο καλύτερος τρόπος να νιώσουν ενωμένοι και μέλη μιας χαρούμενης κοινωνίας. Το μασκάρεμα προσθέτει πιο μεγάλη ελευθερία και κέφι στη διασκέδαση και γίνονται κοινωνοί πανάρχαιων πρακτικών που αποσκοπούν στη γιορτή και παράλληλα είναι συνεχιστές του εθίμου.

Ο Δήμος Άργους Ορεστικού έχει κατανοήσει απολύτως τη σημασία της διατήρησης των εθίμων και της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Το καρναβάλι του Άργους Ορεστικού είναι μοναδικό στον κόσμο όσον αφορά στο χρόνο διεξαγωγής του. Γι’ αυτό το λόγο είναι ζωτικής σημασίας η διατήρηση και παράδοση του στις μελλοντικές γενιές. Είναι τρόπος σύνδεσης του παλιού με το νέο, της κατανόησης του παλιού τρόπου ζωής που εξελίχθηκε στη σημερινή, σύγχρονη πραγματικότητα. Είναι έθιμο που φέρνει τους πολίτες κοντά, να γλεντούν μαζί στις πιο όμορφες μέρες του χρόνου. Για όλους τους παραπάνω λόγους ο Δήμος Άργους Ορεστικού ενισχύει τον θεσμό κατά το δυνατότερο. Γίνεται από πολύ νωρίς πολύ προσεκτικός σχεδιασμός για την αρτιότερη διεξαγωγή όλων των δρώμενων, τόσο για τη διασκέδαση των συμμετεχόντων όσο και για την ασφάλειά τους. Φυλάγει ως κόρη οφθαλμού το μοναδικό αυτό έθιμο και κάθε χρόνο προσπαθεί να παρουσιάσει ακόμα πιο ξεχωριστές λεπτομέρειες για να γίνεται το καρναβάλι του Άργους Ορεστικού πιο ενδιαφέρον.

β. Ποια είναι η σημασία του στοιχείου της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία; (όχι λιγότερες από 100- όχι περισσότερες από 200 λέξεις)

Τα έθιμα συνιστούν πρακτικές που στοχεύουν στο να φέρουν σε κοινωνία τους ανθρώπους και ενωμένοι να περάσουν τα στάδια της ζωής. Περνάνε από γενιά σε γενιά και δυναμώνουν την αίσθηση κοινής καταγωγής δημιουργώντας μία πλούσια πολιτιστική ταυτότητα.

Αναμφίβολα το Καρναβάλι του Άργους Ορεστικού ανήκει στην κατηγορία εθίμων με ξεκάθαρο ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Δημιουργήθηκε από την ανάγκη της συμμετοχής των ανθρώπων στις μεταβολές του χρόνου. Βγάζει την ιλαρότητα του χαρακτήρα τους ώστε να ξορκίσουν κάθε κακό και να στρώσουν το δρόμο για όποιο καλό πρόκειται να συμβεί, έλκοντας ακόμα θετικότερες καταστάσεις. Το μασκάρεμα του Δωδεκαημέρου προσδίνει μεγάλο τόνο ελευθερίας, η χαρούμενη μουσική παρασύρει στη μίμηση πανάρχαιων ρυθμών και το κρασί θεριεύει τη διασκέδαση ενάντια στη ζοφερή πραγματικότητα του χειμώνα. Είναι ο πιο άμεσος τρόπος έκφρασης των κακώς κειμένων της τοπικής και εθνικής πολιτικής σκηνής. Ένα κατευόδιο του παλιού και ταυτόχρονα ένα καλωσόρισμα του νέου είναι το Καρναβάλι του Άργους Ορεστικού, που μέσα από αυτό οι Αργίτες και όλοι οι επισκέπτες συνυπάρχουν αρμονικά και σχηματίζουν μία κοινότητα νιώθοντας την ενέργεια της να τους κατακλύζει.

Είναι μία πολιτισμική πρακτική που μέσα από τους συμβολισμούς της για την επίτευξη της προσωπικής ευτυχίας και της κοινωνικής ευημερίας καταθέτει Η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά στη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία.

γ. Συμμετείχε και πώς η κοινότητα στην προετοιμασία της εγγραφής του στοιχείου της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας; (όχι λιγότερες από 200- όχι περισσότερες από 300 λέξεις)

Η κοινότητα του Άργους Ορεστικού αγκάλιασε και συμμετείχε στην προετοιμασία της εγγραφής του Καρναβαλιού του ως στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Συνέβαλε καθοριστικά σε αυτήν με διάφορους τρόπους, ανάλογα τις δυνατότητες του καθενός.

Αρχικά, σε προσωπικό επίπεδο συγκεντρώθηκαν άφθονες προφορικές μαρτυρίες εμπλουτίζοντας στις λεπτομέρειες άγνωστες πτυχές του δρώμενου και παράλληλα επαληθεύοντας τις παλαιές και σύγχρονες πρακτικές. Παράλληλα, ένας άλλος τρόπος είναι η προσφορά οπτικού υλικού, δηλαδή φωτογραφικών τεκμηρίων για την περαιτέρω στοιχειοθέτηση των μαρτυριών, τόσο των παλαιού όσο και του σύγχρονου Καρναβαλιού.

Στη συνέχεια, σε επίπεδο Συλλόγων, πλούσια ήταν η προσφορά σε άρθρα του Τύπου και βιβλίων που εξιστορούν την πορεία του, καθώς και τις προσπάθειες διατήρησης του. Οι Σύλλογοι του Άργους Ορεστικού είναι αυτοί που συμμετέχουν ενεργά και συνεργάζονται με το δήμου Άργους Ορεστικού για την πιο επιτυχημένη διεξαγωγή του και κατανοούν πλήρως τη σημαντικότητα του. Επίσης συνέβαλαν καθοριστικά με την προσφορά αρχειακού φωτογραφικού υλικού.

Και τέλος, ο κατ’ εξοχήν άμεσα ενδιαφερόμενος φορέας για την ένταξη του μοναδικού αυτού δρώμενου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας είναι ο Δήμος Άργους Ορεστικού που στήριξε ηθικά και ουσιαστικά το εγχείρημα προσφέροντας τις Υπηρεσίες του στην ευχέρεια και διευκόλυνση για την περαίωσή του.

8.Διαφύλαξη/ανάδειξη του στοιχείου της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

α. Πώς μεταδίδεται το στοιχείο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στις νεότερες γενιές σήμερα; (όχι λιγότερες από 200, όχι περισσότερες από μέχρι 300 λέξεις)

Το Καρναβάλι του Άργους Ορεστικού δεν χρήζει ιδιαίτερης προσπάθειας ώστε να μεταδοθεί στις νεότερες γενιές. Όπως διατείνονται οι Αργίτες: "το Καρναβάλι έχει περάσει στο DNA μας, κυλά στο αίμα μας". Απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Μωρά, στην αγκαλιά των γονέων τους, είναι μασκαρεμένα και χορεύουν με τη μουσική της ορχήστρας του δρόμου, συμμετέχοντας στον τριήμερο εορτασμό.

Στη συνέχεια, κάθε φορέας, σύλλογος, αθλητικός όμιλος, σχολείο, ή γειτονιά, καλεί τα μέλη του να σχηματίσουν παρέες καρναβαλιστών. Από μικροί οι Αργίτες εμποτίζονται με το παμπάλαιο έθιμο και αδημονούν να έρθει ο καιρός να σχεδιάσουν ξανά τα μασκαρέματα και να το ζήσουν. Το πνεύμα του καρναβαλιού εμφυσούν οι μεγαλύτεροι, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι σύλλογοι. Αυτοί μυούν τους νεότερους στην πολιτιστική πρακτική και τους δείχνουν το δρόμο να κάνουν κτήμα τους τις ενδυματολογικές προσταγές, τα μουσικά ακούσματα, την εμπειρία του Καρναβαλιού. Η μετάδοση του δρώμενου δεν ακολουθεί αυστηρά πρωτόκολλα ούτε είναι συνειδητή. Οι νεότερες γενιές την αποζητούν, την καλωσορίζουν. Οι νεότεροι μιμούνται τους μεγαλύτερους και μέσω αυτής της μυητικής διαδικασίας το έθιμο περνά από γενιά σε γενιά. Είναι μέρος της ζωής των Αργιτών.

Ο Δήμος του Άργους Ορεστικού οργανώνει πολύ προσεκτικά κάθε μέρα του τριημέρου με απώτερο σκοπό τη μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών. Προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για διασκέδαση και μέθεξη ώστε το ενδιαφέρον για το δρώμενο να κρατείται αμείωτο και κάθε χρόνο να προσελκύει νεότερους συμμετέχοντες.

Δεν είναι δύσκολο για οποιοδήποτε επισκέπτη που παρευρίσκεται εκείνες τις μέρες να ακολουθήσει το καρναβάλι του Άργους Ορεστικού. Είναι απόφαση απλής διάθεσης για συμμετοχή και όλα εξελίσσονται μόνα τους. Πρόκειται για το σημαντικότερο κομμάτι του Δωδεκαημέρου και η πόλη με την ευρύτερη περιοχή σφύζουν από ζωή. Αργίτες από όλη την Ελλάδα και ακόμα μακρύτερα συρρέουν να λάβουν μέρος στην πανάρχαια πρακτική, να μιμηθούν τους προγόνους τους και ταυτόχρονα να μεταδώσουν την αγάπη για το Καρναβάλι στις μεταγενέστερες γενιές.

β. Μέτρα διαφύλαξης/ανάδειξης του στοιχείου της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που έχουν ληφθεί στο παρελθόν ή που εφαρμόζονται σήμερα (σε τοπική, περιφερειακή ή ευρύτερη κλίμακα) (όχι λιγότερες από 200, όχι περισσότερες από 300 λέξεις)

Το Καρναβάλι του Άργους Ορεστικού παρέμεινε άγνωστο για πολλές δεκαετίες όντας δημοφιλές μόνο στους Αργίτες. Η εικόνα αυτή έχει μεταβληθεί τα τελευταία χρόνια από τη στιγμή που ο Δήμος Άργους Ορεστικού ανέλαβε το βάρος της οργάνωσης, διαφύλαξης, και ανάδειξης του.

Η οργάνωση λαμβάνει την κάθε ημέρα χωριστά. Προσφέρονται τσιγαρίδες και κόκκινο κρασί γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Στην αλλαγή του χρόνου γίνεται ρίψη αμέτρητων βεγγαλικών που εντείνουν την εορταστική ατμόσφαιρα. Η παρέλαση των καρναβαλιών την Πρωτοχρονιά είναι μεταγενέστερη προσθήκη ελκυστική στους Αργίτες και η κάθε παρέα ενισχύεται οικονομικά για την ορχήστρα της, καθώς και τα σχολεία για τα συνολικά έξοδά τους. Παρέχεται ρύθμιση της κυκλοφορίας. Θεσμοθετήθηκε η βράβευση των καρναβαλιστών για να κρατείται αμείωτο το ενδιαφέρον με μία νότα ανταγωνισμού. Στο έθιμο της Πατερίτσας, ρυθμίζεται η κυκλοφορία και υπάρχουν οι «κλαριντζήδες».

Η προβολή του Καρναβαλιού γίνεται με διαφημίσεις στον τύπο και τα ΜΜΕ. Χαρακτηριστικό είναι το παλαιό ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ "Η ΕΡΤ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ" παραγωγής 1983. Οι εκτενείς αναφορές και παρουσιάσεις μέσω Διαδικτύου το έχουν καταστήσει γνωστό ανά την Υφήλιο. Η καλύτερη όμως προβολή και διαφήμιση γίνεται από τους κάθε είδους επισκέπτες που βρίσκονται στην περιοχή για το δρώμενο ή απλώς ήταν περαστικοί και συμμετείχαν σ’ αυτό, καθιστώντας τους εαυτούς τους, τους καλύτερους πρεσβευτές του Αργίτικου Καρναβαλιού.

Για την ανάδειξη του έχει δημιουργηθεί ιστοσελίδα με οπτικοακουστικό υλικό στη διεύθυνση https://www.argosorestiko.gr/argeitiko-karnavali. Δίνεται κάθε επισημότητα και σπουδαιότητα με την παράσταση όλων των φορέων καθώς και της τοπικής και ευρύτερης εθνικής πολιτικής ηγεσίας. Οι Σύλλογοι της πόλης κάνουν αφιερώματα, παρουσιάζουν το σύγχρονο αλλά και παλαιότερο Καρναβάλι.

Η διαφύλαξη του Καρναβαλιού είναι υπόθεση όλων των φορέων. Ο Δήμος Άργους Ορεστικού με την προβολή του σε τουριστικούς οδηγούς, οι σύλλογοι που στολίζουν την πόλη και συγκεντρώνουν τις παρέες των καρναβαλιστών και οι ίδιοι οι Αργίτες κάθε ηλικίας που το προσμένουν να το ζήσουν.

γ. Μέτρα διαφύλαξης/ανάδειξης που προτείνεται να εφαρμοστούν στο μέλλον (σε τοπική, περιφερειακή ή ευρύτερη κλίμακα) (όχι λιγότερες από 300 όχι περισσότερες από 500 λέξεις)

Ο Δήμος Άργους Ορεστικού ως ο άμεσα ενδιαφερόμενος και φέρων το βάρος της οργάνωσης, διαφύλαξης και ανάληψης του Καρναβαλιού, είναι αποφασισμένος να εξακολουθήσει να βαδίζει προς αυτήν την κατεύθυνση. Η πολύπλευρη στήριξη του, οικονομική, φυσική, υλική, κα, είναι απαράβατος κανόνας Και αποτελεί μονόδρομο για Την διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Πολύ περισσότερο μάλιστα, εφόσον πρόκειται για έθιμο μοναδικό, όμοιό του δεν απαντάται πουθενά αλλού στον κόσμο. Καμία δυσμενής οικονομική συνθήκη δεν έχει καταφέρει το αντίθετο στην πορεία της ιστορίας του καρναβαλιού και ούτε θα το κάνει στο μέλλον. Καμιά αντιξοότητα δεν είναι αρκετή από το να αποτρέψει τη διαφύλαξη του. Το ενδιαφέρον του δήμου Άργους Ορεστικού για την διαφύλαξη και ανάδειξη του είναι τόσο έντονο και ένθερμο που αποτυπώνεται έμπρακτα στις αποφάσεις και πράξεις του, καθώς και στις καινοτομίες που εισάγει, ώστε ο κάθε συμμετέχων να διασκεδάζει όσο περισσότερο γίνεται χωρίς να αλλοιώνεται ο χαρακτήρας του Καρναβαλιού.

Τόσο στο παρελθόν που συνεχίζει στο παρόν, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το μέλλον, ο Δήμος Άργους Ορεστικού θα συνεχίσει με όποια μέσα διαθέτει και οποία είναι σε θέση να υιοθετήσει, να στηρίζει να αναδεικνύει και να προβάλλει το καρναβάλι του Άργους Ορεστικού. Δεν φείδεται χρόνου και χρήματος για την οργάνωση και την προβολή του, και θα συνεχίσει έτσι ώστε το καρναβάλι να έχει την αντιμετώπιση και αναγνώριση που του αξίζει γιατί είναι μοναδικό.

Το Καρναβάλι αποτελεί σημαντικό γεγονός στο χρονοδιάγραμμα των συλλόγων που ακάματα προσπαθούν και καταφέρνουν να συμβάλλουν στη διεξαγωγή του στολίζοντας την πόλη, κάνοντας εκδηλώσεις που αφορούν στην ιστορία του, προσκαλώντας και συγκεντρώνονται στον κόσμο να το γιορτάσει. Πρωτοστατούν στην παρέλαση, παρακινούν στο χορό. Γράφουν άρθρα στον τύπο εκθέτοντας την ομορφιά του. Θα συνεχίσουν να το κάνουν με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο τους, επειδή είναι μέρος της ζωής των Αργιτών.

Το καρναβάλι του Άργους Ορεστικού έχει οπαδούς όλους τους Αργίτες και κάθε χρόνο κερδίζει ολοένα και περισσότερους φανατικούς υποστηρικτές σε όλη την Επικράτεια. Για αυτό και η διαφύλαξη και ανάδειξη του είναι ασφαλής και εξασφαλισμένη. Οι άνθρωποι το δέχονται και το αγαπούν. Το κρατούν στην καρδιά τους και το μεταδίδουν στους συνανθρώπους τους.

Με σεβασμό στην πολιτιστική κληρονομιά και τη βαθιά επίγνωση ότι πρέπει να μεταλαμπαδευτεί στις επόμενες γενιές.

9. Βασική Βιβλιογραφία

ΒΙΒΛΙΑ

· Μορφωτικός Σύλλογος «ΟΡΕΣΤΙΣ», ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΡΓΟΥΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟΥ (ΧΡΟΥΠΙΣΤΑΣ), σελ, 205-207

· Terina Armenakis, A GREEK FOLK JOURNEY, The Carnival in Argos Orestiko, p. 393

ΑΡΘΡΑ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ

· Αθανάσιος Γιαγκόπουλος, «ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ», εφημ. «ΟΡΕΣΤΙΣ», έτος 8^ο, φύλλο 81, Ιανουάριος 1996

· Δήμος Άργους Ορεστικού, ΑΡΓΕΙΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ’97, εφημ. «ΟΡΕΣΤΙΣ», έτος 6^ο, φύλλο 68, Δεκέμβριος 1996

· Ιωάννης Ουζούνης, (Ο Παρατηρητής) «ΣΤΟ ΡΥΘΜΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ», εφημ. «ΟΡΕΣΤΙΣ», έτος 2^ο, φύλλο 21, Ιανουάριος 1993

· Ιωάννης Ουζούνης, (Ο Παρατηρητής) «ΣΤΟ ΡΥΘΜΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ», εφημ. «ΟΡΕΣΤΙΣ», έτος 3^ο, φύλλο 45, Ιανουάριος 1995

· Κυράτσα Σκραπαρλή- Βραγγάλα, «ΕΝΑΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ… ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟΣ», εφημ. «ΟΡΕΣΤΙΣ», έτος 8^ο, φύλλο 81, Ιανουάριος 1996

· Κώστας Αδάμ, (Ο Αργίτης) «ΑΡΓΕΙΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ», εφημ. «ΟΡΕΣΤΙΣ», έτος 3^ο, φύλλο 33, Ιανουάριος 1994

· Ν. Τσολάκη- Καρακώστα «ΧΡΟΥΠΙΣΤΑ ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ», εφημ. «ΟΡΕΣΤΙΣ», έτος 1^ο, φύλλο 8, Ιανουάριος 1992

ΑΡΘΡΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

· Αλεξία Φέσσα, «Καστοριά: Ήθη και έθιμα με φόντο τη λίμνη», https://www.gnoristetinellada.gr/paradosi/ethima/8191-kastoria-ithi-kai-ethima-me-fonto-ti-limni

· Έθνος, το Έθιμο της πατερίτσας,

https://www.ethnos.gr/greece/article/79836/kozanhtoethimotonmomogeron09kaitoprotokarnabalithsxronias

· Ι. Πήτας, «Η Μακεδονία πρέπει», Τεχνητή Νοημοσύνη και Ανάλυση Πληροφοριών, https://aiia.csd.auth.gr/gr/macedonia-celebrates/

· Σπύρος Κουταβάς, Καστοριά: Το πρώτο καρναβάλι της χρονιάς στο Άργος Ορεστικό, https://www.amna.gr/macedonia/article/321899/Kastoria-To-proto-karnabali-tis-chronias-sto-Argos-Orestiko

· Agni Papanota, New Years Eve dressed like a carnival at Argos Orestiko, Kastoria., https://www.alternatrips.gr/en/makedonia/kastoria/new-years-eve-dressed-carnival-argos-orestiko-kastoria

· Iro-Anna Mamakouka, A Different Greek New Year's Celebration, https://greekreporter.com/2013/12/30/a-different-greek-new-years-celebration

· newsit.gr/topikes-eidhseis/kastoria-aytosarkasmos-kai-politiki-satira-sto-proto-karnavali-tis-xronias-mousiki-kai-megala-kefia/2344321

· Rainsoft of Ottawa's Blog 613-742-0058, Happy New Year 2015!, https://rainsoftottawa.wordpress.com/2015/01/01/happy-new-year-2015

· Ta NEA team, Πρωτοχρονιά Μασκέ στο Άργος Ορεστικό, https://www.tanea.gr/2010/12/29/lifearts/culture/prwtoxronia-maske-sto-argos-orestiko

ΜΕΛΕΤΕΣ

· J. B. WACE, NORTH GREEK FESTIVALS AND THE WORSHIP OF DIONYSOS, p. 243+ footnote 3, Cambridge University Press

· E. Galanis, «THE MODERN GREEK POPULAR THEATRE AS A MEANS OF PAIDEIA OF THE GREEK PEOPLE, FROM THE ESTABLISHMENT OF THE GREEK STATE UNTIL TODAY», p. 182+ 183+ footnote 29

· Π. Παπουτσή, Ε. Αλμπανίδης, Β. Σερμπεζής, Δ. Γουλιμάρης, ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΙ ΧΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, σελ. 1,2, 5, 7, 9, 11,12

10. Συμπληρωματικά Τεκμήρια

· ΧΑΡΤΗΣ

ΤΗΣ ΠΑΡΕΛΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ

Χάρτης με λεπτομέρεια στον τόπο όπου συγκεντρώνονται τα καρναβάλια και παρελαύνουν ως την Κεντρική Πλατεία, με ολιγόλεπτη στάση μπροστά στην Κριτική Επιτροπή για να διεκδικήσουν βραβείο με την εμφάνισή τους

· ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΤΗΣ ΕΡΤ

Η ΕΡΤ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ

ΓΙΟΡΤΑΣΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

https://archive.ert.gr/69267/ (από το 15:35’- τέλος)

· ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΡΓΟΥΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟΥ

ΑΡΓΕΙΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ 2020

https://www.youtube.com/watch?v=mFa-C61vBE4&ab_channel=%CE%94%CE%97%CE%9C%CE%9F%CE%A3%CE%91%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A5%CE%A3%CE%9F%CE%A1%CE%95%CE%A3%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%A5

· ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΤΟΥ ALPHAFM-

ΥΠΟΔΟΧΗ ΝΕΟΥ ΕΤΟΥΣ, 2013 ΣΤΟ Ά.ΟΡΕΣΤΙΚΟ

https://www.youtube.com/watch?v=F86mUjspAtM&ab_channel=Diktyo1KastoriaTV

· ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Κ. ΑΝΘΟΥΛΑ ΛΟΚΑ

- Ονομάζομαι Ανθούλα Λόκα. Υπήρξα επανειλημμένα Πρόεδρος της Επιτροπής Εθίμων του Δήμου Άργους Ορεστικού περίπου 25 χρόνια πριν. Στις υποχρεώσεις μου μέσα ήταν και η διεξαγωγή του Καρναβαλιού. Έπρεπε να βρω τα άτομα που θα απαρτίζουν την Κριτική Επιτροπή, έπρεπε αν δεχτούμε τους συμμετέχοντες, να σιγουρευτούμε ότι οι αιτήσεις τους ήταν σωστές, ότι πληρούσαν τις προϋποθέσεις, τη σειρά που θα περάσουν. Την όλη οργάνωση την είχαμε εμείς.

- Όσον αφορά στην παρέλαση, γινόταν πάντα;

- Στα χρόνια μας, ναι. Η παρέλαση ξεκίνησε από το ‘60 και μετά. Παλιότερα ε γινόταν. Τότε υπήρχαν τα μπουλούκια και υπήρχε και πολύ μεγάλη συμμετοχή. Θυμάμαι την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς το Άργος Ορεστικό ήταν γεμάτο κόσμο μεταμφιεσμένο, γεμάτο καρναβαλιστές. Και από τότε που ανέλαβα εγώ, ξεκινήσαμε να χρηματοδοτούμε τις παρέες. Το χρειάζονταν και το χρειάζονται.

- Την παρέλαση ποιος την ξεκίνησε; Τα μπουλούκια; Τα σχολεία;

- Την παρέλαση την ξεκίνησαν πρώτα οι παρέες και μετά εισήλθαν τα σχολεία. Οι μεγαλύτερες παρέες ήταν αυτές των Πολιτιστικών Συλλόγων, οι Αργέστες, η Ορεστίδα, η Καλλιθέα και η Ροδάνη. Είχαμε αρκετή δουλειά στην οργάνωση.

- Όσον αφορά στις στολές, φορούσαν στολές; Παραδοσιακά, υπήρχαν;

- Όχι. Φορούσαν ό, τι έβρισκαν στο σπίτι παλιό. Παράταιρο. Κυρίως ντυνόταν ο άντρα- γυναίκα και η γυναίκα- άντρας. Θυμάμαι κάθε χρόνο τον πατέρα μου ντυνόταν νύφη. Με ό, τι είχαν στο σπίτι παλιό μασκαρεύονταν. Οι στολές εμφανίστηκαν πολύ αργά. Όταν άρχισε η παρέλαση. Αυτέ ήταν επιρροή από το καρναβάλι της Πάτρας, και συνέπεσε με την θέληση των καρναβαλιστών να διευκολυνθούν τα μασκαρέματά τους.

- Γλεντούσαν μόνον οι άντρες;

- Όχι. Και οι γυναίκες μαζί. Μιλάμε πάντα για τα κατοπινά χρόνια και όχι για την παράδοση πάππο προς πάππο. Τουλάχιστον για όσο θυμάμαι στα 70 χρόνια που ζω, οι γυναίκες γλεντούσαν μαζί με τους άντρες. Αυτές μεταμφιέζονταν συνήθως σε άντρες, με τα παλιά ρούχα των παππούδων που είχαν στο σπίτι.

- Άρματα υπήρχαν;

- Ναι, βέβαια, βέβαια. Τρακτέρ, φορτηγά… βέβαια. Και πολύ ωραία άρματα φτιάχνανε τότε. Έβαζαν πολλή δουλειά. Ετοιμάζονταν από μήνες πριν. Το διασκέδαζαν όλοι, μεγάλοι και μικροί. Γλεντούσαν τότε δυο μέρες συνεχόμενα. Το είχαν ανάγκη γιατί ήταν στη μέση του χειμώνα και οι ευκαιρίες για διασκέδαση δεν ήταν πολλές. Γι’ αυτό ξόδευαν πολλά χρήματα. Θυμάμαι τα μπουλούκια στους χορούς γύρω από το δέντρο και μετά στα καφενεία που είχαν «αγκαζάρει» να δίνουν πολλά χιλιάρικα και στους κλαριντζήδες. Ξόδευαν όλοι. Μου έκανε πολύ μεγάλη έκπληξη όταν ήμουν μικρή.

Κ. ΧΑΙΔΩ ΖΛΕΜΑΡΗ

- Λέγομαι Χάιδω Ζλέμαρη. Είμαι 107 χρονών. Σχεδόν όλη μου τη ζωή στο Άργος Ορεστικό. Θυμάμαι να γλεντάω στα καρναβάλια- φαντάζεσαι; σχεδόν 100 χρόνια. Πόσο το περιμέναμε όταν ήμουνα μικρή.

- Τι συνέβαινε τότε; πως το ζούσατε το καρναβάλι;

- Παλιά; εμείς τα παιδιά δεν παίρναμε μέρος. Εμείς τα κορίτσια. Καμιά γυναίκα δεν μασκαρευόταν τότε.

- Τότε γιατί το περιμένατε με ανυπομονησία;

- Τότε προπολεμικά, η ζωή δεν ήταν όπως σήμερα. Ήταν πολύ δύσκολη και κυρίως για τις γυναίκες. Όμως στα καρναβάλια τα ζούσαμε, γιατί βλέπαμε τον πατέρα να μεταμορφώνεται σιγά- σιγά. Οι άντρες περνούσαν καλά. Ανακάτευαν τα μπαούλα παλιά φορέματα της μάνας ή της γιαγιάς. Ήταν συνήθειο να ντύνονται γυναίκες. Και ακόμα πιο πολύ νύφες. Άλλοι πάλι απλώς φορούσαν το σακάκι τους ανάποδα. Έτσι μασκαρεμένοι, έβγαιναν να γλεντήσουν. Θυμάμαι που ερχόταν η παρέα να πάρει τον πατέρα μου με τα όργανα. Τραγουδούσαν και φώναζαν τη μάνα μου να τους κεράσει. Έβγαζε αυτή τους σαρμάδες και τις τσιγαρίδες και το τσίπουρο και το κρασί. Κατέβαινε και ο πατέρας μου ως νύφη, και ξεκινούσαν για άλλο σπίτι. Περνούσαν από όλη την παρέα και με τα κλαρίνα και τα βιολιά και τα κεράσματα τους μάζευαν όλους. Οι δρόμοι είχαν όλοι τη μουσική τους. Άλλο τραγούδι άκουγες τον παραπάνω από εμάς δρόμο, άλλο στον παρακάτω, άλλο στον παραπέρα, γιατί άλλες παρέες περνούσαν με τη δική τους ορχήστρα. Σιγά- σιγά πήγαιναν στα καφενεία που είχαν "κλείσει" για να γλεντήσουν. Κι εκεί άλλαζαν και τον χρόνο και μετά από το γλέντι, μέσα στη βαθιά νύχτα έρχονταν στο σπίτι. Την άλλη μέρα δεν κοτούσαμε να κάνουμε τον παραμικρό θόρυβο. Κοιμόταν ο αφέντης του σπιτιού. Όταν με το καλό ξυπνούσε, κόβαμε τη βασιλόπιτα, και μετά από λίγο ξανάρχιζε η ετοιμασία για το γλέντι της δεύτερης βραδιάς του καρναβαλιού.

- Θυμάστε αν τα καρναβάλια είχαν άλλο όνομα;

- Όχι. Πάντα Καρναβάλι η Καρναβάλια τα λέγαμε. Ξέρω ότι στα γύρω χωριά τα έλεγαν με διάφορα ονόματα, αλλά στο Άργος Ορεστικό ήταν πάρουν πάντα Καρναβάλια.

- Μήπως ξέρετε από πότε υπάρχει το έθιμο;

- Όχι. Ξέρω όμως ότι είναι παλιό, γιατί η μάνα μου μιλούσε και έλεγε ότι και όταν ήταν οι Τούρκοι εδώ, οι Έλληνες ντύνονταν καρναβάλια. Και θυμόταν πολύ καλά ότι πολύ Τούρκοι πιανόταν μαζί τους στον χορό.

- Ας έρθουμε πάλι στη συνέχεια. Γλεντούσαν, είπατε, και τη δεύτερη βραδιά. Το γλέντι ήταν όπως την πρώτη;

- Ναι. Όπως την πρώτη. Με τους κλαριντζίδες, τα μασκαρέματα και τα κεράσματα. Και τον χορό σ' όλο το δρόμο μέσα στο Άργος ως το καφενείο που πάλι ξενυχτούσαν πίνοντας και χορεύοντας. Να σου πω κάτι; η μάνα μου μια- δυο φορές βγήκε κρυφά μέσα στη νύχτα και πήγε να δει που γλεντούσε ο πατέρας. Και κρυφοκοιτούσε από το παράθυρο στο καφενείο μην την πάρουν χαμπάρι. Μικρό ήμουν, αλλά θυμάμαι ότι είχε ζηλέψει λίγο. Τέλος πάντων. Πάνε αυτά τώρα.

- Ας πάμε τώρα στην τελευταία μέρα. Στην Πατερίτσα. Εκεί τουλάχιστον πρέπει να γλεντούσατε. Σωστά;

- Ναι. Η Πατερίτσα ήταν για μας τις γυναίκες μόνο. Πάντα αρχινούσαμε νωρίς τις δουλειές του σπιτιού για να μη μείνει η οικογένεια χωρίς φαγητό. Μετά ξεκινούσαμε να ντυνόμαστε. Από μέρες πριν, στα κρυφά είχαμε βάλει στην άκρη αυτά που θα φορούσαμε. Αφού οι άντρες ντύνονταν γυναίκες, και οι γυναίκες θα ντυνόμασταν άντρες. Θυμάμαι φορούσα πουκάμισα και γιλέκα του πεθερού μου. Και καπέλα. Άλλες φορές έπαιρνα στάχτη από το τζάκι και μουτζούρωνα το μούτρο μου. Άλλες φορές το σκέπαζα με μια λεπτή μαντήλα, για να μπορώ να βλέπω, αλλά να μη με γνωρίζουν. Ήταν και κάποιες πιο τολμηρές και παιχνιδιάρες που προσπαθούσαν να φτιάξουν το σώμα του αντρικό. Έτσι, έπαιρναν ένα πράσο και το έβαζαν μπροστά τους, από τη μέση και κάτω, και το έδεναν με τριχιά σφιχτά στη μέση τους να μην φύγει. Όταν φορούσαν το παντελόνι ήταν ακριβώς σαν το μέλος του άντρα. Όλες ξεπατωνόμασταν στα γέλια. Η ορχήστρα ξεκινούσε από ένα σπίτι με μια παρέα γυναικών να πηγαίνει από το ένα σπίτι στο άλλο και να μεγαλώνει συνεχώς. Η κάθε μια μας δεν ξεχνούσε να πάρει και την Τζιουμαλίκα στο χέρι. Ήταν η μέρα μας και σε όλο το δρόμο τραγουδούσαμε τα τραγούδια που έπαιζαν οι κλαριντζίδες.

- Τι τραγούδια ήταν αυτά;

- Α, όλα τα παραδοσιακά κλαρίνα. Χαρούμενα για να μας φτιάχνουν το κέφι πιότερο. Όταν όμως φτάναμε στην πλατεία, χορεύαμε καλαματιανούς, αλλά τραγούδια με πονηρά λόγια. Όπως οι άντρες τις προηγούμενες βραδιές. Κι αν έκανε κανείς τους να βγει και να μας ακολουθήσει ή να μας πειράξει, τον κυνηγούσαμε με τις Τζιουμαλίκες. Έτσι λέγαμε τις Πατερίτσες εκείνα τα χρόνια.

- Πείτε μου κάτι περισσότερο για τους χορούς και τα τραγούδια.

- Α, ωραίες εποχές. Φαντάσου, εκεί που έπαιζαν και τραγουδούσαμε το «Τι να σου κάνω Χάιδω μ’», που ήταν και το τραγούδι μου, το γυρνούσαν αμέσως στο «Δεν του γαμάς τη μάνα καλέ. Συνέχεια έκαναν τέτοιες πονηριές. Τι ωραία που περνούσαμε. Από το γιόμα ώσπου νύχτωνε. Και μαζευόμαστε σπίτια μας η κάθε μια μετά. Πόσο καιρό μετά το συζητούσαμε!

- Στη συνέχεια πως ήταν το Καρναβάλι; Άλλαξε καθόλου;

- Μόνο άλλαξε; Δεν βλέπεις τώρα που τα μασκαρέματα είναι αλλιώτικα; Εγώ θυμάμαι πότε πήγα με τον άντρα μου να γλεντήσω πρώτη φορά. Ήταν πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο. Με πήρε μαζί του γιατί κάποιοι φίλοι του πήραν τις γυναίκες τους. Αυτό ήταν γλέντι! Από τότε μαζί. Δεν τον άφηνα μόνο του να γλεντοκοπάει ούτε λεπτό στα Καρναβάλια. Και τι ωραίο ζευγάρι που ήμαστε! Που να δεις! Αυτός νύφη κι εγώ άντρας! Και μετά τα εγγόνια και τα δισέγγονά μου να κάνουν παρέλαση με το σχολείο τους τα μικρά και με τις παρέες τους τα μεγαλύτερα. Και όπως μου λένε, τα ίδια τραγούδια τραγουδάνε. Και η Τζιουμαλίκα έγινε Πατερίτσα. Άλλα χρόνια…

Κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

- Ας πούμε για τα καρναβάλια. Ξέρω ότι ήσασταν καρναβαλιστής.

- Για τα καρναβάλια. Γεννήθηκα το 1923 και ήρθα στο Άργος Ορεστικό το 1936. Από τότε που ήρθα στο Άργος μέχρι και που έγινε 85 χρονών ντυνόμουν καρναβάλι. Από τα 13 μου χρόνια. Τότε ήμασταν μικρά παιδιά και ήταν ένας που έπαιζε ζουρνά. Αυτός ήταν από τον Τεπέ. Ο πεθερός του Ταλιάντα. Και εδώ ο Ανέστης ο Κυρκότσογλου έπαιζε νταούλι. Εμείς τότε είμαστε μικρά παιδιά. 12-13 χρονών. Μαζευόμασταν 20- 30 παιδιά. Βάζαμε από δυο δραχμές, και τους παίρναμε αυτούς για μουσική και γυρνούσαμε όλο το Άργος. Πηγαίναμε σε όλους τους μαχαλάδες με τα όργανα. Άλλη παρέα είχε τον Γκουτζόλη, αυτόν με το τουλούμι, την γκάιντα. Και του είχαμε βγάλει και τραγούδι.

- "Ο Γκουτζόλης μεθυσμένος

Στη Ντόλτσα ξαπλωμένος".

Μεθούσε και δεν προλάβαινε να πάει στο σπίτι του στον Τεπέ. Ξάπλωνε στο Ντολτσό κάτω στο δρόμο. Ξάπλωνε εκεί στη βρύση.

- Ντυνόσασταν καρναβάλια; Πως ντυνόσασταν;

- Εγώ ντυνόμουνα πάρα πολύ. Και τους οργάνωνα. Όσο μεγάλωνα, πήγαινα σε μεγαλύτερες παρέες. Ύστερα από παντρεύτηκα, κάνω δικιά μου παρέα. Οργάνωνα ωραίες παρέες. Κάναμε και συναγωνισμό. Άμα έβλεπες τι παρέες γίνονται τότε...

- Τι συναγωνισμό κάνατε;

- Η παρέες γύριζαν από την Πατσούρα ή από την πλατεία προς το Μπέλε. Που είχε την λαγάρα ο Μπέσιος; Εκεί ήταν το χάνι. Το Χάνι του Μπέλε. Από κει κατέβαιναν τον κατήφορο. Σ από κει άρχιζαν το τραγούδια. Το "Τσιγκιρλάγκα", "Δεν του γαμάς τη μάνα καλέ", "Κίνησα να 'ρθω το βράδυ", και δωσ’ του οι χοροί. Όταν κατεβαίναμε στην πλατεία, ανάλογα πόσες παρέες ήμασταν, έπιανε ο καθένας ένα μέρος με τις κορνέτες, και τις έβαζε στο τραπέζι. Τάραζαν τον κόσμο στη μουσική. Συναγωνισμό οι κορνέτες ποιες θα παίξουν πιο δυνατά. Εκεί που έπαιζαν στο καφενείο του Ζήδρου, θυμάμαι η μακαρίτισσα η Μαρία του Ζήδρου, ήταν ντυμένη καρναβάλι, με ωραία στόφα, πλισέ, που άπλωνε γύρω- γύρω. Μόλις τη βλέπω, πάω και την φέρνω.

- Εσείς ήσασταν ντυμένος καρναβάλι;

- Ναι.

- Πως ήσασταν ντυμένος;

- Τώρα θα σου πω. Πάω στο κλαριντζή και του λέω: "Βάρα να χορέψει η Μαρία". Και αρχίζει ο κορνέτας πρώτος. Τον ανέβασαν πάνω σε ένα μεγάλο βαρέλι. Αυτά από το λάδι. "Μαρία με τα κίτρινα". Και έρχονταν γύρω η Μαρία, και η στόφα θα γίνονταν σαν αλεξίπτωτο. Είχαν μαζευτεί όλοι οι μπακάληδες τότε, και μας γέμιζαν τα μπουκάλια με ούζο και κονιάκ.

- Η Μαρία ήταν όμορφη;

- Ήταν όμορφη. Του Ζήδρου η γυναίκα.

11. Στοιχεία συντάκτη του Δελτίου και ημερομηνία υποβολής

α. Όνομα Συντάκτη: Μαρία Παπαϊωάννου

β. Ιδιότητα Συντάκτη: Μέλος Επιτροπής Μαρτυρικών Χωριών και Ιστορικών Μελετών Δήμου Άργους Ορεστικού, Μέλος της ΔΗΚΕΔΑΟ

γ. Τόπος και Ημερομηνία Σύνταξης του Δελτίου

Άργος Ορεστικό, Απρίλιος- Σεπτέμβριος 2022

12. Τελευταία συμπλήρωση/ επικαιροποίηση του Δελτίου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ